Jędrzejów to niewielka miejscowość na południu Polski, leży tuż za Kielcami. Atrakcji turystycznych tu jednak nie brakuje. Najcenniejszym zabytkiem jest klasztor Cystersów, w którym żył sławny kronikarz Wincenty Kadłubek. Turystów przyciąga też jedno z największych na świecie muzeum zegarów.
W muzeum zegarów
Centralnym miejscem w Jędrzejowie jest rynek, przy którym jest dużo małych, kolorowych kamieniczek. W jednej z nich, byłej aptece z początku XVIII w. i dawnej siedzibie rodu Przypkowskich mieści się muzeum zegarów, a dokładniej Państwowe Muzeum im. Przypkowskich, tak bowiem brzmi jego oficjalna nazwa. W kopule kamienicy mieści się też obserwatorium astronomiczne z 1913 roku.
Muzeum powstało dzięki prywatnej kolekcji lekarza Feliksa Przypkowskiego, który od 1895 roku gromadził zabytkowe zegary słoneczne oraz materiały im poświęcone. Zbiory zostały rozbudowane przez jego syna Tadeusza, a później były stale powiększane. W 1962 roku Przypkowscy przekazali je państwu. Kolekcja zajmuje trzecie miejsce na świecie pod względem liczebności i wartości eksponatów po planetarium w Chicago i muzeum w Oksfordzie. Znajdują się w niej zegary słoneczne niemal wszystkich typów od XVI do XIX wieku.
W zbiorach muzeum jest prawie 7 tys. obiektów, nie tylko związanych z zegarami. To m.in. 325 starodruków z okresu 1501 do 1800r., 896 periodyków oraz ponad 8 tys. woluminów wydanych po 1801r. Szczególne znaczenie mają tu książki i rękopisy z zakresu gnomoniki czyli nauki dotyczącej obliczania i kreślenia zegarów słonecznych. Jest to jeden z kilku najbogatszych na świecie księgozbiorów z tej dziedziny. Zbiory starodruków obejmują kilka tomów Heweliusza, w tym jeden z odręczną dedykacją autora, książki z autografami Kartezjusza, a także bazylejskie wydanie dzieł Mikołaja Kopernika „De revolutinibus orbium coelestium” z 1566r.
Muzeum posiada też cenną kolekcję dawnych aparatów i sprzętu fotograficznego. Ciekawe są też fotografie, szczególnie te przedstawiające Jędrzejów na początku XX wieku.
Dużym zainteresowaniem wśród odwiedzających cieszą się materiały legionowe oraz pamiątki związane z Józefem Piłsudskim. To dlatego, że w 1915 roku w domu Przypkowskich gościł Józef Piłsudski, który ze swoją Pierwszą Brygadą Legionów Polskich przybył do Jędrzejowa. Ponoć komendant wypisywał rozkazy na blankietach recept gościnnego lekarza. Pamiątką po tej wizycie jest też ślad po wystrzelonej kuli w jednej z szaf. Ponoć broń przypadkowo wypaliła, gdy komendant ją czyścił. Według wersji mniej oficjalnej powodem wystrzału były zbyt duża ilość wypitego wina. To wydarzenie obrosło przez lata legendą, a historię pobytu Piłsudskiego w Jędrzejowie znają chyba wszyscy mieszkańcy miasta i okolic.
Śladami Wincentego Kadłubka
Opactwo w Jędrzejowie powstało w latach 1140-1149 i był to pierwszy na ówczesnych ziemiach polskich klasztor cysterski. Zakonnicy przybyli tu z Burgundii. Wnętrze kościoła klasztornego było wielokrotnie przebudowywane, a do prac artystycznych zapraszano prawdziwych mistrzów. Pracowali tu m.in. Wit Stwosz. Dziś kościół ma wystrój barokowy. Uwagę przyciągają tabernakulum powstałe w Augsburgu około 1766 roku oraz organy z połowy XVIII wieku. Są one jednym z najcenniejszych tego typu zabytków w Europie i posłużyły jako wzór podczas budowy słynnych organów w katedrze oliwskiej. Niepowtarzalne brzmienie instrumentu sprawia, że latem odbywa się tu międzynarodowy festiwal muzyki organowej z udziałem artystów z całego świata.
W kościele znajduje się także ołtarz grobowy Wincentego Kadłubka z posrebrzaną trumną oraz jego relikwiami. W 1218 roku Kadłubek jako pierwszy Polak wstąpił do zakonu cystersów i przebywał w nim aż do śmierci w 1223 roku. Przypuszcza się, że to tu powstała czwarta księga jego dzieła „Kronika Polaków”(„Chronica Polonorum”). Niestety w 1800 roku doszło do pożaru kościoła. Spłonęły archiwum i biblioteka, w której spoczywał m.in. oryginał „Kroniki Polaków” mistrza Wincentego. Sam Kadłubek zmarł w opinii świętości, a po śmierci został otoczony przez Cystersów czcią. W 1764roku beatyfikował go papież Klemens XIII.
Zamki i park etnograficzny
W okolicach Jędrzejowa znajduje się wiele miejsc, które warto zobaczyć. Jednym z nich jest Park Etnograficzny w Tokarni, gdzie zgromadzono cenne zabytki budownictwa wiejskiego. Na ponad 60 ha umieszczono kilkadziesiąt obiektów przeniesionych z terenu kielecczyzny, m.in.: stary dwór, spichlerz, wiatrak, kuźnię, liczne zagrody i chałupy, a nawet kościół, w którym do wciąż odprawiane są msze.
Warto też zajrzeć do pobliskiego Sobkowa, gdzie znajduje się dawny zamek rycerski z połowy XVI wieku, a właściwie pozostałości jego murów, baszty oraz ruiny pałacu z 1770 roku. Na gości czeka tu wiele atrakcji. Można pojeździć konno, przejechać się bryczką po okolicy lub przepłynąć gondolą po rzece “Nida”, a na koniec zjeść obiad w restauracji. Są też pokoje gościnne. Urokliwy zamek często przyciąga pary młode i jest miejscem, w którym mieszkańcy Jędrzejowa i okolic lubią organizować wesela. Atmosfera jest naprawdę niesamowita.
Niedaleko drogi S7 z Kielc do Krakowa, przy której leży Jędrzejów znajdują się też ruiny Zamku Królewskiego w Chęcinach z przełomu XIII i XIV w. Widoczny jest on z daleka, ponieważ leży na wzniesieniu. Zamek swoją świetność zawdzięcza Kazimierzowi Wielkiemu, który po śmierci Władysława Łokietka, rozbudował go, czyniąc z niego jedną z najpotężniejszych twierdz na ziemiach polskich. W swojej historii zamek pełnił różne funkcje. Jako rezydencja królowych, gościł m.in. Zofię, małżonkę króla Władysława Jagiełły oraz królową Bonę, która zatrzymała się tu podczas swojej podróży do Bari. Po licznych zniszczeniach dziś niestety możemy go tylko oglądać w formie trwałej ruiny.
Tekst: Mirosław Mikulski
Zdjęcia: Mirosław Mikulski, Marcin Pacholec
