Największym armatorem pasażerskim na Mazurach jest Żegluga Mazurska z Giżycka. Dysponuje flotą dwunastu statków pasażerskich, zdolnych ogółem przyjąć na pokład 1137 pasażerów. Lśniące bielą burt, pokładów i nadbudówek statki ŻM, przemierzają w sezonie letnim cały główny szlak żeglowny Wielkich Jezior Mazurskich, operując z portów w Giżycku, Mikołajkach, Rucianem-Nidzie, Węgorzewie i Rynie. Mówi się o nich – „biała flota Wielkich Jezior”.
Trzon floty Żeglugi Mazurskiej stanowią duże statki dwupokładowe typu SPJD: „Bełdany”, „Dargin”, „Roś”, „Śniardwy”, „Tałty” i „Wigry”, wyposażone na dolnym pokładzie w wygodne kabiny wraz z barem restauracyjnym i infrastrukturą toaletową, zaś obszerny, częściowo zadaszony, górny pokład stanowi znakomity taras widokowy. Również dwupokładowymi, ale nieco mniejszymi jednostkami są: „Kisajno”, „Niegocin” i „Mamry”, także wyposażone w wygodne kabiny z bufetem i infrastrukturą toaletową na dolnym pokładzie oraz częściowo zadaszony taras widokowy na górnym. Najmniejsze jednostki to „motorówki spacerowe”: „Derkacz” i „Kormoran”, dysponujące jednym pokładem z wygodną kabiną dziobową wraz z infrastrukturą toaletową oraz kokpitem widokowym w części rufowej. Całkowicie oddzielną klasę prezentuje katamaran pasażerski „Alicja” – jednopokładowy „tramwaj wodny” z wygodną kabiną, zaopatrzoną w infrastrukturę toaletową w części dziobowej oraz niewielkim tarasem widokowym na rufie. Statkami dowodzą doświadczeni kapitanowie, zaś profesjonalne załogi dbają o wygodę i bezpieczeństwo pasażerów. Rejsy statkami „białej floty” Żeglugi Mazurskiej, to zarówno wielogodzinne wyprawy do największych ośrodków turystycznych i portów na szlaku Wielkich Jezior Mazurskich, jak i krótsze rejsy spacerowe po zakątkach szczególnych ze względów widokowych, przyrodniczych lub historycznych.
Z portu w Giżycku można się wybrać na południe w rejs Giżycko – Mikołajki, przebiegający środkową częścią szlaku WJM, w dużej części po zbudowanych w XVIII wieku kanałach. Można też popłynąć na północ w rejs na trasie Giżycko – Węgorzewo, którego szlak biegnie przez malownicze akweny zespołu jeziora Mamry – drugiego, pod względem wielkości, jeziora w Polsce. Miłośnicy natury i historii powinni się koniecznie wybrać z Giżycka w rejs na Wyspę Kormoranów. Szlak tej wycieczki wiedzie południowymi akwenami jeziora Mamry na rezerwatowe Jezioro Dobskie, a celem jest wyspa Wysoki Ostrów – lęgowa kolonia kormoranów i czapli, a jednocześnie relikt staropruskiego grodziska nawodnego. Z przystani w Mikołajkach statki ŻM wypływają na południe w niezwykle atrakcyjny rejs Mikołajki – Ruciane-Nida, z wpłynięciem na największe polskie jezioro – Śniardwy, a dalej wiodący rynnowym jeziorem Bełdany, którego brzegi porasta Puszcza Piska. Dużą atrakcją tego rejsu jest przeprawa przez śluzę w Guziance. Z kolei na północ można się wybrać w rejs na trasie Mikołajki – Ryn, którego szlak przebiega niebywale malowniczą rynną morenową jeziora Tałty i Jeziora Ryńskiego i kończy się w zatoce u stóp krzyżackiego zamczyska. Dłuższe rejsy pomiędzy portami można realizować w różnych konfiguracjach: w jedną, albo drugą stronę, a także tam i z powrotem z dogodną przerwą na zwiedzanie portowych miasteczek. Naprawdę warto poświęcić nawet cały dzień na rejsowanie po Wielkich Jeziorach Mazurskich – o zaprowiantowanie takiej wycieczki nie należy się martwić, gdyż na statkach są bary restauracyjne, w których można zamówić smakowity obiad.
Pasażerowie, którzy nie mają zbyt wiele czasu, a chcieliby w pełni poczuć wyjątkowy klimat Wielkich Jezior Mazurskich, mogą się wybrać w o wiele krótsze rejsy spacerowe. Port ŻM w Giżycku jest punktem wyjściowym do rejsu na Łabędzi Szlak – krajobrazowo-ornitologiczną przygodę pomiędzy malowniczymi, stanowiącymi rezerwaty przyrody, wyspami na jeziorze Kisajno. Natomiast rejs spacerowy do Wyspy Miłości to okazja bliższego zapoznania się z obszerną połacią wodną jeziora Niegocin i wiążącymi się z tym jeziorem legendami. Z przystani ŻM w Mikołajkach koniecznie trzeba wyruszyć na spacer po Śniardwach, aby spotkać się oko w oko z tym największym polskim jeziorem. Rejsy na Śniardwy organizowane są w dwóch konfiguracjach: mała pętla, ukazująca ogrom tego jeziora oraz dłuższa wyprawa do legendarnych wysp – Pajęczej i Czarciego Ostrowu. Przystań ŻM w Rucianym Nidzie oferuje wycieczkę po niezwykle pięknym, puszczańskim Jeziorze Nidzkim, zaś z przystani ŻM w Węgorzewie koniecznie trzeba wybrać się na rejs do największej mazurskiej Wyspy Upałty, który jest atrakcyjnym, wodnym spacerem po rzece Węgorapie i północnym akwenie jeziora Mamry.
Oprócz rejsów uwzględnionych w regularnym rozkładzie Żegluga Mazurska oferuje rozrywkowe rejsy dancingowe i dyskotekowe, realizowane okazjonalnie w letnie wieczory z portu w Giżycku i przystani w Mikołajkach. Możliwe są także czarterowe rejsy tematyczne dla zorganizowanych grup, realizowane na zamówienie.
Współczesna Żegluga Mazurska kontynuuje tradycje pierwszego przedsiębiorstwa żeglugowego na Mazurach – zawiązanej w Giżycku pod koniec XIX wieku Mazurskiej Spółki Parowcowej (Masurische Dampferkompagnie Lötzen). Jest też bezpośrednim spadkobiercą powojennych już armatorów polskich: Warszawskiej Ekspozytury Żeglugi Na Wiśle (1947 – 1957) i Przedsiębiorstwa Państwowego „Żegluga Mazurska” (1957 – 1999). „Biała flota” zapisała się też w historii polskiej kultury, przede wszystkim – filmowej. W 1960 r. jednostki, kapitanowie i marynarze ŻM uczestniczyli w realizacji debiutu filmowego Romana Polańskiego – kultowego filmu „Nóż w wodzie”, zaś w 1965 r. pomagali też w realizacji „scen nilowych” do filmu „Faraon” Jerzego Kawalerowicza, filmowanych na jeziorze Kirsajty. Matką chrzestną najmłodszej jednostki ŻM – katamaranu pasażerskiego „Alicja” – jest znana polska aktorka Alicja Bachleda-Curuś.
Zdjęcia i tekst: Wojciech M. Darski
