Na wschodzie Polski, tuż przy granicy z Białorusią, leży Białowieża. To serce Puszczy Białowieskiej – jedynej w Europie nizinnej puszczy pierwotnej, której struktura pozostała niemal niezmieniona od tysiącleci. Wypoczywając tu, mamy szansę na spotkanie z żubrem, symbolem regionu, możemy poznać bogactwo miejscowej przyrody oraz historię i kulturę tego niezwykłego miejsca.
Największym skarbem Białowieży jest Rezerwat Ścisły Puszczy Białowieskiej. To unikat na skalę światową i najcenniejszy obiekt przyrodniczy Białowieskiego Parku Narodowego. Jest objęty ochroną ścisłą. Wejście do niego jest możliwe wyłącznie w towarzystwie licencjonowanego przewodnika. Zapisać się na wycieczkę można na przykład w punkcie informacji turystycznej, który znajduje się z centrum, tuż przed wejściem do Parku Pałacowego. Spacer wśród wiekowych dębów, lip i jesionów jest naprawdę niesamowitym przeżyciem.
Na spotkanie z żubrem
Symbol puszczy najłatwiej spotkać w Rezerwacie Pokazowym Żubrów położonym przy szosie do Hajnówki, ok. 3 km przed Białowieżą. Może go tam podziwiać i to z bliska, w warunkach zbliżonych do naturalnych. Na powierzchni ok. 27 ha, w warunkach zbliżonych do naturalnych, żyje tam wiele różnych zwierząt. Obok żubrów, w osobnych zagrodach są również wilki, rysie i jelenie – zwierzęta, które tworzą pełny obraz puszczańskiego ekosystemu. Jest tu nawet żubroń (krzyżówka żubra z bydłem domowym)
Do rezerwatu najlepiej dotrzeć ścieżką edukacyjną „Żebra Żubra”. Drewniane kładki prowadzą przez bagna i las, pozwalają dostrzec niezwykłą różnorodność przyrody. Na obrzeżach wsi rozpoczyna się również inna niezwykła ścieżka – Szlak Dębów Królewskich. Tworzą go monumentalne drzewa, którym nadano imiona polskich władców.
Skarby Białowieży
Białowieża to nie tylko las. W samym sercu miejscowości znajduje się Park Pałacowy – pozostałość po rezydencji carów rosyjskich. Spacer wśród starannie zaprojektowanych alei pozwala poczuć atmosferę XIX wieku, gdy region ten był miejscem polowań i spotkań arystokracji.
Park został założony na przełomie XIX i XX w. wokół wznoszonej w latach 1889–1894 myśliwskiej rezydencji carów Rosji. Pałac carski był głównym obiektem w parku, ale nie przetrwał do naszych czasów. Ocalała jedynie tzw. brama kuchenna i kilka budynków towarzyszących niegdyś pałacowi m.in. Dworek Gubernatora z 1845 r. To najstarszy budynek w Białowieży, ale obecnie jest remontowany.
W miejscu, w którym stał niegdyś pałac dziś znajduje się Dyrekcja BPN oraz Muzeum Przyrodniczo-Leśne. Muzeum to nowoczesny obiekt, który pozwala poznać życie puszczy i ekosystem, który go tworzy. Zrozumieć m.in. to, że martwe, powalone drzewa nie są wcale martwe, ale są naturalnym siedliskiem dla tysięcy gatunków owadów, mchów i ptaków.
Podlasie od wieków było też miejscem spotkania kultur i religii. W Białowieży wyjątkowym świadectwem tego dziedzictwa jest cerkiew pw. św. Pawła. Zbudowana w XIX wieku, zachwyca nie tylko złotymi kopułami, ale także ikonostasem, który należy do najpiękniejszych w Polsce. Niestety cerkiew przez większość czasu jest zamknięta i można ją podziwiać tylko z zewnątrz.
Kto chciałby obejrzeć więcej cerkwi powinien się udać do pobliskiej Hajnówki, bądź Bielska Podlaskiego.
W Białowieży jest też Skansen Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia, w którym znajdziemy obiekty budownictwa drewnianego z tych terenów.
Miłośnicy aktywnego wypoczynku też znajdą tu coś dla siebie. Białowieskie Drezyny poruszające się po torach to doskonały sposób na poznanie puszczy z innej perspektywy. Z kolei Wąskotorowa Kolej Leśna Puszczy Białowieskiej przenosi nas w czasy, gdy ten środek transportu służył głównie do przewozu drewna. Dziś kolejka jest nostalgiczną atrakcją, szczególnie lubianą przez rodziny z dziećmi. Puszczę warto też zwiedzać na rowerze, wtedy więcej zobaczymy. Tuż przed wejściem do Parku Pałacowego znajduje się ich wypożyczalnia. Kto nie czuje się na siłach może wypożyczyć rower elektryczny.
Smaki Podlasia
Odwiedzając Białowieżę, nie można zapominać o smakach regionu. Podlasie słynie z kuchni, w której splatają się wpływy polskie, białoruskie i litewskie, a restauracje i gospody serwujące miejscowe dania można spotkać na nieomal na każdym kroku. Warto spróbować zwłaszcza miejscowych pierogów, zupy solianki, babki i kiszki ziemniaczanej czy sękacza podlaskiego. Obiad obowiązkowo należy okrasić jedną z miejscowych nalewek, które zrobionej z dzikich owoców. W lokalnych gospodach można również spróbować świeżo wypiekanego chleba na zakwasie, podawanego z domowym smalcem i ogórkiem kiszonym. Naprawdę jest w czym wybierać.
W stronę autentyczności
Podróż do Białowieży to coś więcej niż zwykła wakacyjna turystyka. To czas płynie dużo wolniej. Dzięki temu można zrozumieć, co to jest dzika przyroda i poznać kulturę Podlasia. Białowieża to po prostu kraina, w której przyroda i tradycja splatają się w całość.
Tekst i zdjęcia: Mirosław Mikulski
